Co to jest akt poświadczenia dziedziczenia?
Akt poświadczenia dziedziczenia to dokument sporządzany przez notariusza, który potwierdza prawa spadkobierców do spadku po zmarłej osobie. Jest to alternatywa dla sądowego stwierdzenia nabycia spadku i umożliwia szybkie oraz skuteczne potwierdzenie dziedziczenia bez konieczności przeprowadzania postępowania sądowego.
Sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia wymaga zgody wszystkich spadkobierców oraz ich obecności u notariusza. Dokument ten staje się prawnie wiążący po jego wpisie do Rejestru Spadkowego, co oznacza, że ma taką samą moc jak postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku.
Akt poświadczenia dziedziczenia – regulacje prawne
Kwestie dotyczące aktu poświadczenia dziedziczenia regulowane są w szczególności przez następujące przepisy:
- Kodeks cywilny (ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r.) – w szczególności art. 922–1088 (przepisy dotyczące dziedziczenia, w tym zasady dziedziczenia ustawowego, testamentowego, odrzucenia spadku oraz zachowku) oraz art. 1025 (sposoby stwierdzenia nabycia spadku, wskazując, że może ono nastąpić na podstawie postanowienia sądu lub aktu poświadczenia dziedziczenia sporządzonego przez notariusza).
- Kodeks postępowania cywilnego (ustawa z dnia 17 listopada 1964 r.) – art. 669–679 (procedura sądowego stwierdzenia nabycia spadku, w tym zasady składania wniosków i rozpoznawania spraw spadkowych przez sądy).
- Ustawa z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie – art. 95a–95p (wprowadza instytucję aktu poświadczenia dziedziczenia jako alternatywę dla postępowania sądowego i określa m.in.: warunki sporządzenia aktu przez notariusza, wymogi formalne, procedurę wpisu do Rejestru Spadkowego).
- Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 5 kwietnia 2012 r. w sprawie Rejestru Spadkowego
- Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych – określa koszty związane z postępowaniem spadkowym w sądzie.
Potwierdzenie dziedziczenia w sądzie czy u notariusza?
W Polsce potwierdzenie nabycia spadku może nastąpić na dwa sposoby:
- Przez sąd, w ramach postępowania o stwierdzenie nabycia spadku.
- Przez notariusza, który sporządza akt poświadczenia dziedziczenia.
Obie procedury prowadzą do tego samego skutku prawnego – oficjalnego potwierdzenia, kto jest spadkobiercą i w jakich częściach dziedziczy majątek. Różnią się jednak czasem trwania oraz formalnościami. Postępowanie sądowe może trwać od kilku miesięcy do nawet kilku lat, w zależności od stopnia skomplikowania sprawy. Natomiast akt poświadczenia dziedziczenia u notariusza można uzyskać nawet w jeden dzień, pod warunkiem że spadkobiercy są zgodni co do podziału spadku.
Poświadczenie dziedziczenia u notariusza
Notarialne poświadczenie dziedziczenia to szybki i wygodny sposób na formalne potwierdzenie praw do spadku. Można je przeprowadzić, jeśli:
- wszyscy spadkobiercy są zgodni co do treści dziedziczenia,
- spadek nie jest objęty testamentem, który wywołuje spory,
- spadkobiercy posiadają wymagane dokumenty potwierdzające śmierć spadkodawcy oraz relacje rodzinne,
- nie było wcześniej sądowego stwierdzenia nabycia spadku po tej samej osobie.
Sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia u notariusza jest możliwe jedynie wtedy, gdy wszyscy spadkobiercy są obecni i zgodni co do podziału spadku. Jeśli któryś ze spadkobierców odmawia podpisania aktu lub pojawiają się wątpliwości dotyczące dziedziczenia, konieczne jest przeprowadzenie postępowania sądowego.
Sądowe poświadczenie dziedziczenia – procedura i koszty
Jeśli spadkobiercy nie mogą dojść do porozumienia lub istnieją wątpliwości co do ważności testamentu, konieczne jest przeprowadzenie postępowania sądowego o stwierdzenie nabycia spadku. Proces ten polega na złożeniu wniosku do właściwego sądu rejonowego, który następnie wyznacza rozprawę i przeprowadza dowody, np. przesłuchanie świadków.
Koszty sądowego stwierdzenia nabycia spadku to m.in.:
- opłata sądowa od wniosku – 100 zł,
- opłata za odpis postanowienia – 6 zł za stronę,
- ewentualne koszty adwokata lub radcy prawnego, jeśli strona zdecyduje się na pełnomocnika.
Czas trwania postępowania sądowego zależy od liczby spadkobierców i stopnia skomplikowania sprawy. Może wynosić od kilku miesięcy do kilku lat.
Procedura poświadczenia dziedziczenia u notariusza
Poświadczenie dziedziczenia u notariusza składa się z kilku etapów:
- Zebranie wymaganych dokumentów – m.in. odpis aktu zgonu spadkodawcy, odpisy aktów stanu cywilnego spadkobierców. Ich listę przedstawiamy poniżej.
- Umówienie wizyty u notariusza – notariusz sporządza protokół dziedziczenia, który zawiera dane dotyczące spadkodawcy, spadkobierców oraz podstawy dziedziczenia (ustawowe lub testamentowe).
- Podpisanie aktu poświadczenia dziedziczenia – wszyscy spadkobiercy muszą być obecni i zgodni co do jego treści.
- Rejestracja aktu w Rejestrze Spadkowym – akt poświadczenia dziedziczenia staje się prawomocny i wywołuje skutki prawne z chwilą wpisu do rejestru.
Dokumenty potrzebne do poświadczenia dziedziczenia
Aby notariusz mógł sporządzić akt poświadczenia dziedziczenia, niezbędne są następujące dokumenty:
- Dane osób stawających przed notariuszem – wszystkie imiona i nazwisko, imię ojca oraz imię matki, PESEL, stan cywilny (panna/kawaler, zamężna/żonaty, rozwiedziona/rozwiedziony, wdowa/wdowiec), adres zamieszkania, adres do doręczeń jeżeli jest inny aniżeli adres zamieszkania, rodzaj dokumentu tożsamości (dowód osobisty, paszport, karta pobytu, inne), jego numer i termin ważności, obywatelstwo.
- Oryginał odpisu skróconego aktu zgonu spadkodawcy.
- Numer PESEL spadkodawcy – udostępniony ze zbioru dokumentów meldunkowych urzędu miasta/gminy, wydany na podstawie art. 44 h ust. 2 pkt 1 oraz art. 44 h ust.10 ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 roku o ewidencji ludności i dowodach osobistych wydany na podstawie złożonego wniosek o udostępnienie danych ze zbiorów meldunkowych urzędu miasta/gminy w celu sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia.
- Testament (testamenty) – jeśli został/zostały sporządzony.
- Oryginały odpisów skróconych aktów urodzenia wszystkich spadkobierców. Nie mogą to być wyciągi z aktu urodzenia.
- Oryginały odpisów skróconych aktów małżeństwa małżonka spadkodawcy i spadkobierców w razie zawarcia związku małżeńskiego i zmiany nazwiska (nie może być wyciąg z aktu małżeństwa).
- Odpisy z ksiąg wieczystych prowadzonych dla każdej nieruchomości, lokalu, prawa użytkowania wieczystego dla którego prowadzona jest księga wieczysta – wchodzącej w skład spadku lub oświadczenie, że w skład spadku nie wchodzi prawo własności nieruchomości lub prawo użytkowania wieczystego.
- Ewentualne oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.
- Ewentualna umowa o zrzeczenie się dziedziczenia.
Jeżeli którykolwiek z wymaganych dokumentów jest w języku obcym, konieczne może być przedstawienie tłumaczenia przysięgłego.
Akt poświadczenia dziedziczenia – praktyczne pytania i odpowiedzi
- Ile trwa poświadczenie dziedziczenia u notariusza?
– Jeśli wszyscy spadkobiercy są zgodni i posiadają wymagane dokumenty, procedura może zakończyć się nawet w jeden dzień. - Czy poświadczenie dziedziczenia u notariusza jest obowiązkowe?
– Nie, można także uzyskać stwierdzenie nabycia spadku w sądzie, jednak proces sądowy może trwać dłużej. - Czy do poświadczenia dziedziczenia potrzebny jest testament?
– Nie, akt poświadczenia dziedziczenia może dotyczyć zarówno dziedziczenia testamentowego, jak i ustawowego. - Czy można poświadczyć dziedziczenie bez obecności wszystkich spadkobierców?
– Nie, obecność i zgoda wszystkich spadkobierców są konieczne. - Czy notariusz może odmówić sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia?
– Tak, jeśli występują spory między spadkobiercami lub brakuje wymaganych dokumentów. - Jakie są skutki prawne aktu poświadczenia dziedziczenia w porównaniu z orzeczeniem sądu?
– Po wpisie do Rejestru Spadkowego akt ma taką samą moc prawną jak orzeczenie sądu.
Poświadczenie dziedziczenia – koszt w roku 2025
Za realizację czynności notarialnych notariusz pobiera taksę notarialną, której wysokość określa Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej (tekst jednolity zgodnie z Obwieszczeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 11 października 2024 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej). Wartość taksy notarialnej za realizację konkretnej czynności zależna jest od specyfiki sprawy, ale zgodnie z przepisami nie może przekroczyć wartości określonej w Rozporządzeniu.
Koszt sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia u notariusza obejmuje kilka składowych:
- sporządzenie protokołu dziedziczenia – 100 zł,
- sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia – 50 zł,
- opłata za protokół otwarcia i ogłoszenia testamentu – 50 zł
- opłata za wpis do Rejestru Spadkowego – 5 zł + VAT,
- ewentualne koszty związane ze składaniem przed notariuszem oświadczeń o sposobie przyjęcia spadku lub o jego odrzuceniu,
- ewentualnie za złożenia oświadczenia dotyczącego nieruchomości – 200 zł
- ewentualny koszt przeszukania Notarialnego Rejestru Testamentów – 400 zł.
Łączny koszt sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia w kancelarii notarialnej wynosi zwykle od 500 do 1000 zł brutto, w zależności od liczby wypisów i dodatkowych czynności notarialnych.
Powyższe honorarium notariusza nie zależy od wartość spadku.
Niezależnie od taksy notarialnej za realizację czynności, notariusz pobierze opłatę za wypisy. Koszt jednego wypisu to 6 zł netto za każdą rozpoczętą stronę.
Taksa notarialna obłożona jest 23-procentowym podatkiem VAT, wiec notariusz doliczy wartość podatku od towarów i usług do wszystkich składowych honorarium.
